بررسی مولفه های شعر مفهومی در اشعار بیژن جلالی ، سید علی صالحی و علیرضا قزوه

در اواخر دهه ی 1960 گونه ای از هنر به نام هنر مفهومی پدید آمد که هر نوع پیچیدگی و ابهام را نفی کرد و به اثر هنری به منزله ی یک اندیشه، به منزله ی عنصری گذرا و ناپایدار نگریست. تاریخچه ی هنر مفهومی برمی گردد به نظریات هنرمند فرانسوی به نامِ"مارسل دوشان". مهم ترین مفهوم هنری مارسل دوشان این بود که یک کار هنری اساساً اندیشه ی هنرمند است و اثر "حاضر و آماده های" مارسل دوشان بانی تغییری از ظاهر به مفهوم و آغازگر هنر مدرن و شروع هنر مفهوم گرا بود. هنر مفهومی در ایران از همان ابتدا در قالب شعر جریان ساز شد و به شکلی مسکوت راه خود را ادامه داد و از آغاز به دنبال این بود که پیام اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و یا عرفانی داشته باشد. مهم ترین مولفه های شعر مفهومی شامل: محوریت معنا و مفهوم، زبان ساده و صمیمی، دوری از فخامت کلامی، پیوند با مردم، زندگی واجتماع، عینیت گرایی و مخاطب اندیشی می شود. از مهم ترین شاعران مفهوم گرا می توان سلمان هراتی، علیرضا قزوه، سیدعلی صالحی، بیژن جلالی، عمران صلاحی، فرشته ساری و حتی شاعران غزل پردازی چون: حسین منزوی، سیمین بهبهانی، محمدعلی بهمنی و بسیاری دیگر از شاعران جوان معاصر را نام برد. شعرمفهومی تا به امروز در حیطه ی نقد ادبی و شعر از سوی منتقدان ادبی چندان مورد عنایت واقع نشده. ازاین رو در این جستار شعر مفهومی در اشعار بیژن جلالی، سید علی صالحی، علیرضا قزوه با توجه به قابلیت هایی که شعر آن ها در این زمینه داراست مورد تبیین قرار می گیرند. جلالی شاعری است که از نردبان کلمه ها پایین آمده و از دکور کردن کلمات بیزار است. شاعر در تأملات شاعرانه اش عالمانه و عامرانه می خواهد کاشف دردها، بی عدالتی ها و نا به سامانی های اجتماعی باشد. سید علی صالحی، شاعر شعر گفتار از پارادایم های سیاسی، اجتماعی و مردمی به گونه ای در شعر استفاده می کند که به مدد آن او بیش ترین سهم از مالکیت شعر مفهومی را در این رساله داراست. در شعر قزوه همواره مفهوم بر لفظ ارجحیت دارد. یکی از مهم ترین قابلیت های شعر معنابرانگیز قزوه دوری از هرگونه غموض و عدم کاربری واژگان غیر شایع است